Left is right Jeroen Schuitenmaker Een onderzoek naar de slaappositie bij mensen met refluxklachten 2022 IN PRESSPROEFSCHRIFT MAGAZINEDit magazine is een bewerkte versie van het proefschrift ‘Left is right: the effect of sleep position on nocturnal gastroesophageal reflux’ – Jeroen Schuitenmaker, 2022 Concept en redactie: Liza Cornet – Studio Wetenschap Vormgeving: Proefschrift-AIO Cover illustratie: Guus Gijben IN PRESS is een product van Studio Wetenschap. Kijk voor meer informatie op www.studiowetenschap.nl 22Bijna iedereen heeft er wel eens last van: brandend maagzuur. Een vervelend en branderig gevoel achter het borstbeen en in de keel. Dit kan ontstaan na het eten van een vette maaltijd of na het drinken van te veel alcohol. In de meeste gevallen is brandend maagzuur niet schadelijk en trekt het vanzelf weer weg. Maar bij sommige mensen gaat het niet vanzelf over. Zij hebben vaak en veel last van brandend maagzuur. Bij een klein deel van de mensen zijn de klachten zo erg dat hun dagelijks leven eronder lijdt. Ook kan de slokdarm erdoor beschadigd raken waardoor de kans op slokdarmkanker toeneemt. De afgelopen jaren deed ik onderzoek naar de behandelmogelijkheden voor mensen met brandend maagzuur. Ik richtte me vooral op mensen die ’s nachts klachten hebben. Zou verandering in hun slaappositie verlichting kunnen bieden? In dit proefschrift magazine deel ik de belangrijkste bevindingen. Jeroen Schuitenmaker AAN HET WOORD 33WAAROM DIT ONDERZOEK? In Westerse landen heeft ongeveer 20% van de mensen wel eens last van ‘reflux’. Dit betekent dat de inhoud van de maag terugstroomt naar de slokdarm. Dit kan niet alleen leiden tot brandend maagzuur, maar ook tot ‘niet-zure’ oprispingen, zoals lucht of een niet-zure vloeistof uit de maag. Doorgaans heeft ons lichaam verschillende beschermingsmechanismen om te voorkomen dat de inhoud van de maag zomaar de slokdarm instroomt. Eén daarvan is het zogenaamde ‘maagklepje’. Dit klepje bevindt zich tussen de slokdarm en de maag en voorkomt dat de maaginhoud terugstroomt naar de slokdarm. Daarnaast zorgt slikken en de aanmaak van speeksel ervoor dat eten en drinken soepel van de slokdarm naar de maag glijden. Ook de zwaartekracht speelt een rol. Hierdoor beweegt voedsel naar beneden, en niet naar boven. Maar soms werkt een aantal van deze beschermingsmechanismen niet goed. Bijvoorbeeld ’s nachts, wanneer je in bed ligt. De slikreflex doet het dan niet, er wordt minder speeksel aangemaakt en de inhoud van de maag wordt niet langer naar beneden getrokken door de zwaartekracht. Het gevolg is dat sommige mensen tijdens het slapen veel last hebben van reflux. Dit kan leiden tot slaapgebrek, slecht functioneren overdag en het vermijden van sociale situaties, zoals etentjes. Er is een breed scala aan behandelmogelijkheden voor mensen met refluxklachten. Vaak begint het met leefstijlaanpassingen. De huisarts adviseert bijvoorbeeld om te stoppen met roken, af te vallen of het hoofdeinde van het bed iets op te hogen. Ook maagzuurremmers zijn heel effectief. Bij veel mensen werken deze aanpassingen goed. Toch is er een kleine groep mensen die last blijft houden van brandend maagzuur en oprispingen, met name ’s nachts. Wat zou wel helpen bij deze groep? In de afgelopen jaren dook ik hierin. Een effectieve behandeling voor mensen met nachtelijke refluxklachten zou namelijk een positieve invloed kunnen hebben op hun kwaliteit van slaap en leven. 44Natuurlijke oplossingen Brandend maagzuur is een veelvoorkomende gezondheidsklacht. De ontdekking van de maagzuurremmer in de jaren ’70 was dan ook een enorme doorbraak. Ineens was er een goedwerkend medicijn beschikbaar voor mensen met refluxklachten. Inmiddels is de maagzuurremmer niet meer weg te denken uit het doorsnee badkamerkastje. Deze ontwikkeling heeft er echter toe geleid dat in de afgelopen decennia weinig wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar de invloed van meer natuurlijke oplossingen. Denk aan afvallen, stoppen met roken, kleinere porties eten en slapen met een iets opgehoogd hoofdeinde. Dit zijn relatief eenvoudige aanpassingen die weinig geld kosten en toch een positief effect kunnen hebben op refluxklachten. Zeker als het gaat om nachtelijke reflux. Want juist dan werken maagzuurremmers niet goed. Dit medicijn is gewoonweg niet opgewassen tegen het wegvallen van de natuurlijke beschermingsmechanismen van het lichaam. Een andere reden waarom er relatief weinig aandacht is voor leefstijlfactoren bij reflux, heeft te maken met het feit dat er binnen de geneeskunde over het algemeen minder aandacht is voor voeding en leefstijl in relatie tot ziektes. De laatste jaren lijkt hier overigens wel iets in te veranderen. Toch ontbreekt op dit moment goed en recent onderzoek naar leefstijlaanpassingen bij refluxklachten. 55Eenvoudig en doeltreffend Deze afbeelding beeldt de centrale focus van mijn onderzoek uit. Je ziet hier een maag en slokdarm afgebeeld. De rode en gele vlammen staan symbool voor het zuur in de maag. Idealiter bevindt het zuur zich daar waar het niet makkelijk naar de slokdarm kan stromen. Die situatie ontstaat wanneer je op je linkerzijde ligt, oftewel: wanneer je de afbeelding een kwartslag naar rechts draait. De vlammen zijn afkomstig van een schilderij gemaakt door mijn moeder. Ik heb de afgelopen jaren met veel plezier onderzoek gedaan, vooral ook omdat mijn onderzoek zo praktisch is. Ik heb een relatief eenvoudige, maar doeltreffende leefstijlaanpassing onder de loep genomen. Die aanpak zie je eigenlijk ook terug in mijn manier van onderzoek doen. Voor een deel van mijn onderzoek maakte ik namelijk gebruik van Google Ads (advertenties) om mensen met refluxklachten te werven. Voor zover bekend is het voor het eerst dat Google Ads op deze manier wordt toegepast binnen klinisch onderzoek in Nederland. Uiteindelijk heeft deze relatief eenvoudige manier van deelnemers werven ertoe geleid dat er binnen één jaar 100 mensen meededen aan het onderzoek. De traditionele manier van deelnemers werven had me zeker dubbel zoveel tijd gekost. 6677Onderzoeksopzet Literatuuronderzoek Welke behandelingen zijn er tegen nachtelijke refluxklachten? Onderzoek in de praktijk Heeft de slaappositie invloed op de terugstroom van maagzuur in de slokdarm? 31 artikelen 58 patiënten met ernstige refluxklachten Ervaren mensen minder refluxklachten als ze op hun linkerzijde slapen? 100 patiënten met milde refluxklachten Heeft slapen op de linkerzijde invloed op de terugstroom van maagzuur in de slokdarm? 30 patiënten met ernstige refluxklachten Is het oprekken van de slokdarm een effectieve manier om slikklachten te verhelpen na een anti-reflux operatie? 42 patiënten die eerder een anti-reflux operatie ondergingen 1 2 3 4 88Om meer inzicht te krijgen in leefstijlaanpassingen voor mensen met nachtelijke reflux, deed ik op verschillende manieren onderzoek. Ik startte met literatuuronderzoek. Ik wilde weten welke behandelingen er al waren tegen nachtelijke reflux. Tijdens de literatuurstudie stuitte ik op de aanwijzing dat slapen op de linkerzijde mogelijk kan zorgen voor minder refluxklachten. Vervolgens voerde ik drie verschillende studies uit. Ik richtte me hierbij specifiek op de relatie tussen slaappositie en nachtelijke reflux. Aan de eerste studie deden 58 patiënten met ernstige refluxklachten mee. Zij kregen een slangetje ingebracht waarmee maagzuur in de slokdarm gemeten kon worden. Ook kregen zij een klein kastje op hun borstkas geplakt, waarmee de slaappositie werd geregistreerd. Zo kon ik onderzoeken of het inderdaad uitmaakt hoe mensen ’s nachts liggen en wat daarvan het effect is op maagzuur in de slokdarm. In de tweede studie wilde ik weten of refluxklachten afnemen als mensen gestimuleerd worden om op hun linkerzijde te slapen. In totaal deden 100 mensen met refluxklachten mee. Zij droegen allemaal gedurende twee weken het apparaatje op de borstkas dat de slaappositie meet. De ene helft van de groep kreeg vervolgens steeds een trilsignaaltje als ze op hun rechterzijde lagen. Zo werden ze gestimuleerd om weer op hun linkerzij te gaan liggen. De andere groep kreeg dit signaal alleen in de eerste 20 minuten van hun slaap, en fungeerde dus als controlegroep. Ik vroeg alle deelnemers om elke ochtend aan te geven hoeveel last ze hadden gehad van reflux. In de laatste studie combineerde ik het slangetje in de slokdarm en het apparaatje met trilfunctie. Zo kon ik nagaan of slapen op de linkerzijde ook feitelijk leidt tot minder maagzuur in de slokdarm. Tot slot onderzocht ik de effectiviteit van een specifieke medische behandeling. Het gaat om een ingreep bij patiënten die na een anti-reflux operatie last hebben gekregen van ernstige slikklachten. Om die klachten te verminderen, wordt bij deze patiënten de slokdarm opgerekt. In mijn onderzoek vond ik echter geen bewijs voor de effectiviteit van deze behandeling. Toch wordt deze behandeling regelmatig uitgevoerd. HET ONDERZOEK 99Next >