En de veroorzaker dan? Femke Ruitenbeek-Bart Een onderzoek naar veroorzakers van letselschade 2023 IN PRESSPROEFSCHRIFT MAGAZINEDit magazine is gebaseerd op het proefschrift ‘En de veroorzaker dan? Een empirisch-juridisch onderzoek naar de plaats van de veroorzaker in de civiele letselschadepraktijk’ van Femke Ruitenbeek-Bart, 2023. Concept en redactie: Studio Wetenschap Vormgeving: Proefschrift-AIO Omslagontwerp: Textcetera, Den Haag, beeld: Shutterstock. IN PRESS is een product van Studio Wetenschap. Kijk voor meer informatie op www.studiowetenschap.nl 22Een harde klap. Gegil. In een split second ziet de automobilist de fietser over de motorkap tuimelen. Gelukkig is de ambulance snel ter plaatste. Terwijl de fietser naar het ziekenhuis wordt gebracht, blijft de automobilist geschrokken achter. Was het mijn fout? Hoe is de fietser eraan toe? Wat gaat er nu gebeuren? Eerst maar de ongevalspapieren invullen en de verzekeraar inschakelen. Uiteraard gaat de aandacht uit naar het slachtoffer. Is er sprake van blijvend letsel? Kan het dagelijks leven weer worden opgepakt? Zelden wordt echter stilgestaan bij de veroorzaker van een ongeval. Hoe is deze persoon er eigenlijk aan toe? En had diegene misschien graag excuses willen aanbieden? De afgelopen jaren deed ik onderzoek naar de veroorzakers van letselschade. In het bijzonder wilde ik weten of, en zo ja, op welke manier zij betrokken zijn bij de nasleep van een ongeval met letselschade en hoe zij dat ervaren. In dit proefschrift magazine deel ik de belangrijkste bevindingen. Femke Ruitenbeek-Bart AAN HET WOORD 33WAAROM DIT ONDERZOEK? Er gebeuren jaarlijks in Nederland duizenden ongelukken met letsel tot gevolg. Hierbij kan het gaan om lichamelijke verwondingen, maar ook om psychische schade. De meeste ongelukken gebeuren op het werk of in het verkeer. Ook in de zorg kan letsel ontstaan, bijvoorbeeld door een medische fout. Van nature gaat onze aandacht uit naar degenen die het letsel hebben opgelopen. Zij zijn immers slachtoffer geworden en kampen met de gevolgen ervan. Sommige mensen kunnen door het opgelopen letsel lange tijd of zelfs nooit meer werken. Bovendien moeten ze vaak een langdurig en zwaar juridisch traject doorlopen om hun schade vergoed te krijgen. En die veroorzaker; waarom laat die eigenlijk niets van zich horen? Waar we vaak minder bij stilstaan is dat een ongeval met letsel ook zwaar kan zijn voor de veroorzakers ervan. Los van de vraag of zij uiteindelijk juridisch gezien wel of niet aansprakelijk zijn en eventuele schade moeten vergoeden, kampen zij met gevoelens van schaamte en schuld over hun rol in het ontstaan van het letsel. Daar komt bij dat een verkeersongeval of medische misser meestal afgehandeld wordt door een letselschadeprofessional, zoals een jurist van de verzekeraar of van het ziekenhuis. Die richt zich vooral op het slachtoffer terwijl de veroorzaker niet, of maar heel beperkt betrokken wordt bij de afhandeling van de gebeurtenis. Hierdoor is er vaak geen contact tussen het slachtoffer en de veroorzaker. Dit vergroot de kans dat beide partijen blijven zitten met negatieve emoties. In mijn promotieonderzoek onderzocht ik letselschadezaken in twee verschillende contexten: in de zorg en in het verkeer. Ik ging na of zorgverleners en verkeersdeelnemers betrokken worden bij de afhandeling van letselschadezaken en hoe zij dat ervaren. Daarbij ging ik ook na of er verschillen zijn tussen medische zaken en verkeerszaken als het gaat om de betrokkenheid van veroorzakers in de afhandeling van letselschadezaken. 44Meerzijdige partijdigheid Voordat ik begon aan dit onderzoek werkte ik jarenlang als advocaat. In die rol behandelde ik verschillende soorten zaken, waaronder letselschadezaken. Ik vond het interessant werk. Tegelijkertijd vond ik het weleens lastig dat ik als advocaat altijd maar één kant van het verhaal vertegenwoordigde. Tijdens mijn laatste jaren in de advocatuur volgde ik een opleiding over ‘pastorale zorg’. Dit is een opleiding voor kerkelijk werkers die mensen willen helpen, die worstelen met bijvoorbeeld hun werk of (familie)relaties. Wat mij aansprak in deze opleiding was de nadruk op ‘meerzijdige partijdigheid’. Hierbij wordt uitgegaan van het principe dat er altijd twee kanten zijn aan een verhaal. Als advocaat ben je je daarvan natuurlijk ook bewust, maar is je taak om op te komen voor de belangen van je cliënt. Langzaam maar zeker ontstond het idee om onderzoek te doen naar letselschadezaken vanuit het perspectief van meerzijdige partijdigheid. Dus niet alleen aandacht te hebben voor het slachtoffer maar ook voor de veroorzaker. Ik hoop en verwacht dat aandacht voor de veroorzakers van letselschade niet alleen een positieve uitwerking heeft op veroorzakers zelf, maar ook op de slachtoffers. 5566Veroorzaker en slachtoffer tegelijk Dit onderzoek heeft me niet alleen meer inzicht gegeven in de betrokkenheid van zorgverleners en verkeersdeelnemers bij de nasleep van letselschadezaken, het heeft me ook doen inzien hoe zwaar het kan zijn om plotseling aangesproken te worden als ‘veroorzaker’. Zorgverleners willen mensen beter maken, verkeersdeelnemers willen van A naar B. Maar soms gaat dat fout, met letsel tot gevolg. Van het een op het andere moment raakt degene die het letsel heeft veroorzaakt verwikkeld in een juridische strijd. Dat is behoorlijk zwaar, zeker omdat het nooit de bedoeling was een ander letsel toe te brengen. Tegelijkertijd willen de meeste veroorzakers heel graag iets doen voor het slachtoffer. Maar dat is best lastig als je ook nog eens moet dealen met boosheid en soms onterechte verwijten vanuit het slachtoffer. Een ongeval met letsel is zeer heftig, zeker voor het slachtoffer. Terecht dat onze aandacht daar vooral naar uitgaat. Maar laten we niet vergeten dat veel veroorzakers ook last hebben van wat er is gebeurd en in zekere zin ook slachtoffer zijn van de situatie. 7727 Onderzoeksopzet Juridisch onderzoek Wat is de juridische rol van de veroorzaker in de driehoek ’slachtoffer-veroorzaker-aansprakelijkheidsverzekeraar’? Literatuuronderzoek In hoeverre is er in de afgelopen decennia aandacht geweest voor de immateriële behoeften van slachtoffers en veroorzakers in letselschadezaken? Interviews 25 30 22 Reflectie Wat kunnen letselschadejuristen leren van de ervaringen van veroorzakers van letsel? Zorgverleners aangesproken voor een medische fout Verkeersdeelnemers aangesproken voor letsel in het verkeer Letselschadejuristen in medische zaken Letselschadejuristen in verkeerszaken ‘Je mag als arts gerust laten zien dat het je wat doet, maar het is niet de bedoeling dat je daar uit elkaar valt. (...) Dus die patiënt die mag wel huilen of boos zijn, en de arts niet.’ ‘We vragen altijd aan het slachtoffer: “Hoe gaat het met u?” Maar we vragen het eigenlijk nooit aan de dader. Terwijl die net zo goed heel erg geschrokken kan zijn.’ ‘Als dokter ben je dader en slachtoffer tegelijk.’ ‘Het schuldgevoel blijft… Dat kan misschien alleen maar weggegaan als ik met de slachtoffers in contact ben gekomen; dan weet ik wat ik voor hen kan betekenen.’ 88De afgelopen jaren heb ik op verschillende manieren onderzoek gedaan naar de betrokkenheid en ervaringen van personen die als veroorzaker worden aangesproken in letselschadezaken. Om te beginnen richtte ik me op de zogenaamde ‘letselschadedriehoek’. Hierbij gaat het om de verhouding tussen slachtoffer, veroorzaker en de aansprakelijkheidsverzekeraar. Aan de hand van wetsartikelen en jurisprudentie ging ik na hoe de positie van de veroorzaker nu juridisch geregeld is. Vervolgens deed ik uitgebreid literatuuronderzoek. Ik wilde namelijk weten of, en zo ja, op welke manier de afgelopen decennia aandacht is geweest voor de immateriële behoeften van zowel slachtoffers als veroorzakers in de afhandeling van letselschadezaken. Daarnaast wilde ik meer weten over de ervaringen van veroorzakers in twee soorten letselschadezaken: medische zaken en verkeerszaken. Daarvoor interviewde ik zorgverleners die betrokken waren geweest bij een (mogelijke) medische fout en verkeersdeelnemers die betrokken waren geweest bij een verkeersongeval. In het bijzonder wilde ik weten in hoeverre deze zorgverleners en verkeersdeelnemers betrokken waren geweest bij de afhandeling van letselschadezaken en hoe zij deze betrokkenheid - of de afwezigheid daarvan – hadden ervaren. Ook wilde ik meer weten over de persoonlijke behoeften van zowel de zorgverleners als de verkeersdeelnemers tijdens en na de afhandeling van de letselschadezaak. Daarnaast interviewde ik letselschadeprofessionals die dit soort schadeclaims namens de aangesproken zorgverlener of verkeersdeelnemer afwikkelen. Ik wilde weten in hoeverre zij de veroorzaker bij de zaak betrekken, of zij oog hebben voor de behoeften van de veroorzaker, en zo ja, of ze daar vervolgens ook iets mee doen. Tot slot ging ik na welke lessen letselschadejuristen kunnen trekken uit de ervaringen van veroorzakers van letsel. HET ONDERZOEK 99Next >